А.Зулаа: Гадаадад гацсан монголчууд туйлдлаа

Малайзад таван сар гаруй хугацаанд гацаад долдугаар сарын 29-ний Сөүл-Улаанбаатар чиглэлийн онгоцоор ирсэн иргэн А.Зулаатай ярилцлаа. Түүний ирсэн онгоцонд иргэд бослого гаргасан хэмээн шуугиан тариад байгаа юм.

Тухайн өдөр онгоцонд чухам юу болсон бэ. Хүмүүсийн шуугиад байгаа шиг зүйл болсон юм уу?

-Би долдугаар сарын 29-ний Сөүл-Улаанбаатар чиглэлийн онгоцоор ирээд “Wen Zhou” зочид буудалд тусгаарлагдаж байна. Миний ирсэн онгоцонд зарим мэдээллийн сайтуудын бичээд байгаа шиг бослого тэмцлийн шинжтэй зүйл огт болоогүй. Анх найз эмэгтэйтэйгээ ярилцаж байгаад гадаадад гацсан, тусгай үүргийн онгоцоор ирж чадаагүй үлдсэн хүмүүсийнхээ төлөө үзэл бодлоо илэрхийлж, лоозон барьцгаая гэж бусдыгаа уриалсан. Хүн бүр цаасан дээр гадаадад үлдсэн иргэддээ хэрхэн яаж туслаж болох, тэднийгээ авчрахад төр засгийг уриалсан үгээ бичээд дээшээ өргөөрэй гэж хэлсэн. Гэтэл арын суудалд суусан зорчигчдод миний яриаг сайн сонсогдохгүй байна гэсэн. Тэгэхээр нь ойртож очоод дуугаа бага зэрэг өндөрсгөөд “Ирж чадалгүй хүний нутагт гацсан Монгол иргэдийнхээ өмнөөс төр засагт дуу хоолойгоо хүргэе. Өөрсдийн үзэл бодлоо илэрхийлэн цаасан дээр бичээрэй”  гэж хэлсэн юм. Тэрнээс нисэх багийнхан руу уурлаж, турхирсан зүйл болоогүй. Гэтэл тусгай үүргийн онгоцоор ирсэн иргэд бослого, үймээн гаргалаа гэж цахим сайтууд бичсэн. Гартаа бичгээ барьж буугаад биднийг тосох телевизийнхэн болон Улсын онцгой комиссынхонд харуулъя, бусдад энэ уриалгаа хүргэе гэтэл үүдэнд дөрвөн цагдаа ирээд “Бичигтэй бол буулгахгүй. Бичиггүй буу” гэж шаардсан. Тусгаарлалтаас гарахаар хуулийн хариуцлага тооцно гэсэн. Гэхдээ энэ сарын 7-нд иргэд дүрэм журам зөрчилгүй, уриа лоозон бариад эсэргүүцлээ илэрхийлэх нь хүний эрх учраас хариуцлага тооцохгүй гэж мэдээлэл өгсөн байна лээ. Бид Үндсэн хуулиараа амьд явах, эрүүл байх, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхтэй. Гэтэл гадаадад гацсан иргэдийн эрүүл байх эрх зөрчигдөөд байна. Тэдэнд туслахыг хүссэн юм. Өмнө нь ирсэн хүмүүсээс нэг нь ч үлдсэн хүмүүсээ авъя гэж дуугараагүй.

Таныг санаачилсан, бусдыгаа уриалан дуудсан гэж байсан?

-Тийм. Гэхдээ би үүнийг огт хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Нэгдүгээрт, онгоцонд ямар ч бослого, тэмцлийн шинжтэй, онгоцны ажилчид руу бухимдсан, турхирсан зүйл болоогүй. Хоёрдугаарт, би цаас тараагаад яг ийм зүйл бич гэж хэлээгүй. Хүн бүр тусдаа өөрсдийн үзэл бодлоо илэрхийлээд бичээрэй гэсэн. Тэгэхээр бусдыгаа буруу зүйлд уриалан дуудсан зүйл болоогүй. Зөвхөн гадаадад үлдсэн хаашаа явахаа мэдэхгүй, очих газаргүй, идэх хоолгүй, гэр бүлийнхнээсээ хол байгаа хүмүүсээ эх орондоо ирж, дотны хүмүүстэйгээ уулзаж элгээ дэвтээхэд нь тусалъя гэсэн юм. Хэрэв бидний барьсан лоозонг харсан бол “Үлдсэн хүмүүсээ аваръя”, “Монголчуудаа ав”, “Бид вирус биш” , “Иргэдээ ав” гэж бичсэн байгаа. Хүмүүсийн муу хэлээд байдаг Пакистан улс хүртэл иргэдээ авчихаад байна.

Гэхдээ та бүхний барьсан “Хилээ нээ” гэсэн лоозон их шүүмжлэл дагуулаад байна?

-Бид зөвхөн монголчууддаа л хилээ нээ гэсэн. Тэрнээс бүхэлд нь нээгээд аль ч орны иргэнийг чөлөөтэй нэвтрүүл гэж хэлээгүй. Тусгай үүргийн онгоцоор ирж байгаа иргэдийг халдвар тээж ирээд байна гэх юм. Гэтэл бид тухайн орондоо шинжилгээгээ өгчихөөд ирж байгаа. Гадаадаас ирэх хүсэлтээ гаргасан 11 мянга орчим иргэн байгаа гэсэн боловч түүний гэр бүл, үр хүүхэд, ээж аав гээд хэд дахин олон хүн шаналж, хүнд хэцүү байдалд байна.  Польш руу нисэх замдаа нэг хүн, эх орондоо ирээд хүүхдээ үнсэж ч чадахгүй дахин нэг хүн нас барлаа. Нислэгийн тийз үнэтэйгээс билетний мөнгөгүй олон хүн үлдлээ. Нислэг хүлээсээр байтал хоол хүнсгүй боллоо. Малайзад нэг хүүхэдтэй эгч тийзний мөнгөгүйн улмаас үлдсэн. Хаачих юм бүү мэд. Бас нэг 60 настай хүн хэрэглээний мөнгөгүй, идэх хоолгүй гудамжинд сууж байсан. Яг аав шиг минь хүн хүний нутагт  хаягдаад идэх хоол, орох  оронгүй байгааг хараад их эмзэглэсэн. Тэгээд би өөрт байсан мөнгөнөөсөө илүүчлэн хоол, ус, ундаа авч өгсөн. Тэр хүн цааш хэрхэн амь зогоохыг хэлж мэдэхгүй юм. Зарим нь хүүхдээ тэврээд элчингийн гадаа сууж байгаа. Энэ мэт ирж чадахгүй байгаа хүмүүстээ санаа зовниод байна. Хараад уйлах ч хэцүү юм. Тиймээс гадаадад орхигдчихоод байгаа энэ хүмүүстээ хилээ нээгээчээ гэж тэр лоозонг барьсан юм.

Тусгай үүргийн онгоцоор ирж байгаа иргэд тусгаарлах байранд олон төрлийн зөрчил гаргаж байгаа талаар их мэдээллэх боллоо. Энэ нь юутай холбоотой байна вэ?

-Таван шаардлагад нийцээгүй хүн ирснээс архи уугаад, караоке ороод, гарч гүйгээд байгаа юм. Жирэмсэн, хүнд өвчтэй, ахмад настай хүн ирсэн бол ийм үйлдэл хэзээ ч гаргахгүй. Гэтэл таван шаардлагад нийцэх хүн нь харийн нутагт гадаа хоолтой, хоолгүй сууж байна. Тиймээс үлдсэн иргэдээ хөнгөлөлттэй үнээр авчиръя, тусгаарлах байрныхаа тоог нэмье гэж уриалаад байгаа юм. Энэ сард нислэгийнхээ тоог нэмсэнд баярлаж байна. Гэхдээ онгоцныхоо үнийг буулгамаар байна. Миний зардал 2400 ам.доллар болсон. Машинаас эхлээд өөрт байгаа эд зүйлээ шавхаж зараад ирлээ. Гэр бүлийнхэн маань бас байгаа бүхнээ зарж байж тусгаарлалтын мөнгийг өгсөн.

Таны амьдарч байсан Малайз улс Монгол иргэдийг хүргээд өгье гэтэл Засгийн газар зөвшөөрөөгүй байх аа?

-“Malaysia Airline” нэг хүний 750 ам.доллараар хүн нь бүрдэхгүй бол 1000 ам.доллараар иргэдийг чинь эх оронд нь хүргээд өгье гэсэн. Манай Засгийн газар зөвшөөрөөгүй. Малайзаас Монгол руу шууд нислэг байхгүй. Малайзын төлөөлөгчийн газар, Тайландын Элчин сайдын яам, Малайзын агаарын тээврийн компани зохицуулаад Малайзын онгоцоор долдугаар сарын 16-нд нислэг үйлдье гэсэн боловч УОК, Засгийн газар зөвшөөрөөгүй. Сөүл-Улаанбаатар чиглэлийн онгоцоор Малайзад эмчилгээгээр явж байсан болон сурч байсан 10 хүн надтай хамт ирсэн. Манай улсын Засгийн газар, Солонгосын Засгийн газартай ярилцаад иргэдээ татан авах зөвшөөрөл авсан. Гэвч долдугаар сарын 27-нд Солонгосын Засгийн газар шийдвэрээ чангатгаж Солонгос улсад хилийн хартай хүмүүсийг өөр орноос Сөүлийн Инчёоны онгоцны буудлаар дамжин өнгөрөхийг хатуу хориглочихлоо.

Ингэхэд та Малайз руу ямар хэргээр очоод гацчихсан юм бэ?

-Би Олон улсын худалдааны компанид орчуулагч хийдэг. Ажлаар Малайз руу яваад гуравдугаар сарын 20-нд гацсан. Гуравдугаар сарын 8-нд Улаанбаатар-Москва, 13-нд Москва-Малайз, 20-нд Малайз-Тайланд, Тайланд-Москва юм уу, Улаанбаатар руу явах байсан юм. Малайзаар дамжин өнгөрч байсан учир ажил хийх боломжгүй. Монголоос ар гэрээсээ мөнгө татаж түрээсийн байрны төлбөр, хоол хүнс, хэрэглээний эд зүйлсийн хэрэгцээгээ хангаж байлаа. Хоёр үрээ санаад сэтгэл санаагаар унахын сацуу санхүүгийн маш их хохирол амссан. Бага насны хоёр хүүхэдтэй тул нөхөр ажил хийж над руу мөнгө явуулах уу, хоёр нялх хүүхдээ харах уу гэсэн хүнд сорилттой тулгарсан.  Дөрөвдүгээр сарын эхнээс элчингээс эхлээд чадах бүх газар руу хүсэлт, өргөдөл хүргүүлсэн. Малайзад манай элчин сайдын яам байхгүй. Сайн дурын төлөөлөгчийн газар байдаг. Тиймээс Тайландын Элчингийн газар давхар хариуцаж явдаг юм.  Мөн Монгол дахь гэр бүлийнхнээрээ Гадаад харилцааны яам, УОК руу өргөдөл бичүүлж хүргүүлсэн. Гэтэл удаж удаж долдугаар сарын 28-нд Малайз-Япон-Нарита, 29-нд Нарита-Сөүл инчеон, Сөүл-Улаанбаатарын онгоцоор ирлээ.

Малайзад халдварын нөхцөл байдал ямар байгаа вэ. Хөл хориогоо сулруулсан гэж сонссон?

- Гуравдугаар сарын дундуур дэгдэлт өндөр байсан боловч маш түргэн хугацаанд тархалтыг хязгаарлаж өвчилсөн хүмүүсээ хурдан эдгээсэн. Бүх хорио цээрээ цуцалж ажил амьдрал, үзвэр үйлчилгээ бүгд хэвийн байдалдаа ороод хоёр сар болж байна. Малайз хууль дүрмийг чанд баримталдаг орон. Тархалт өндөр байх үед өглөөний 08:00 цагаас оройн 18:00 цаг хүртэл гэрээс зөвхөн нэг хүн гарч хүнсээ цуглуулна. Нэг таксинд нэг л хүн суудаг байсан. Харин одоо бүх зүйл хэвийн горимдоо шилжсэн. Турк улс гэхэд зургадугаар сарын 12-нд хөл хориогоо цуцалсан. Энэ мэт гадны орнууд хэвийн байдалдаа орчихлоо. Тиймээс үлдсэн хүмүүсээ хурдан авчирмаар байна. Хотоос зайдуу гэр бариад байрлуулж болно. Олон улсын байгууллага болон бусад газраас ирж байгаа хандив, тусламжийн талаар нэг ч удаа 11:00 цагийн мэдээгээр яриагүй. Коронавирустай тэмцэхэд зориулж өгсөн энэ мөнгөөрөө тусгаарлах байр болон онгоцныхоо тоог нэмэгдүүлж болдоггүй юмуу. Онгоц хүрэлцэхгүй юмаа гэхэд “Korea Air”, “Turkish Airline” “Malaysia airline” иргэдийг чинь МИАТ-ын зардлаас хямдаар хүргээд өгье гэтэл зөвшөөрөөгүй. Ингээд суусаар байтал гадаадад гацсан монголчууд туйлдлаа.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин 2020.8.13  ПҮРЭВ № 155 (6380)